2021 YILINDA EVDEN MADENCİLİK YAPILIR MI?

EMRE BARLAS ÖN
barlas.oen@gmail.com

Kripto paralar 2020’nin son çeyreğinden başlayarak 2021’in Mayıs ortasına kadar yatırımcısını oldukça sevindirdi. Bitcoin ve diğer kripto paralar değerlendikçe daha çok insan bu piyasaya giriş yapıyor, bir kısmı ise madencilik halen daha karlı mı diye araştırıyordu. 2013 yılında da durum böyleydi. Birçok insan madencilik için altyapı araştırması yapıyor ya da gerekli donanımları topluyordu. Peki günümüz için mantıklı bir yatırım mı?

Bu sorunun cevabını vermeden önce madencilik nedir ilk önce bunu açıklayalım. Tuna Dergi’sinin dördüncü sayısında da bahsettiğim gibi blok zincirde yapılan her bir işlem doğrulama sürecine tabiidir [1]. İşin doğası gereği ancak ve ancak doğrulanan işlemler blok zincirde yerini alır. Doğrulama için Proof of Work ve Proof of Stake olmak üzere iki yöntem uygulanır. Bitcoin’in kullandığı yöntem Proof of Work’tür. Kısaca POW bilgisayarların işlem gücüne dayanır. Blok zincirde onaylanması gereken bir işlem olduğunda bilgisayarlar harekete geçer ve sıradaki işlem onaylanıncaya kadar çalışırlar. Her yeni oluşturulan bir blok için madenci ya da madenciler Bitcoin ile ödüllendirilirler. Gün içerisinde binlerce işlem yapıldığını düşünecek olursak milyonlarca bilgisayarın aynı anda tam kapasite çalışması anlamına gelmektedir. Bu da yüksek enerji tüketimi demektir. Yüksek enerji kaybı son zamanlarda Bitcoin doğa dostu değil yorumlarının yapılmasına neden olmuştur. Doğa dostu mu değil mi gelin konuyu dağıtmayalım ve bu soruyu yazının son bölümüne saklayalım.

Bitcoin yüksek enerji tüketimine sebep oluyorsa o zaman getirisi de çok yüksek olmalı ki insanlar madencilik yapsın. O halde bir sonraki bölümde ödüllendirme sisteminden ve enerji ihtiyacından bahsedelim.

MADENCİLİK YÖNTEMLERİ VE ENERJİ İHTİYACI

Madencilik yapmak için üç farklı yol kullanılabilir. Bunlar bilgisayar bileşenleri ile madencilik, donanım ile madencilik ve bulut madenciliktir. Bilgisayar bileşenleri CPU ve GPU kullanılarak yapılan madenciliktir. Son yarılanma ile 1 Bitcoin üretmek için harcanması gereken enerji miktarı oldukça arttığından ötürü artık bireylerin bu yöntem ile madencilik yapması imkânsız hale gelmiştir. Donanım ile madencilik en yaygın kullanılan yöntemdir. Bu yöntemde madenciler özel olarak madencilik için üretilmiş cihazları kullanırlar. Bu cihazlar GPU madenciliğine oranla daha az enerji harcarlar. Ortalama enerji masrafı 2020 verisine göre Bitcoin ağı saniyede 120 gigavat elektrik harcamaktadır. Bu da yaklaşık olarak bir Bitcoin çıkarabilmek için 72 bin gigavat elektrik harcamak gerekiyor demektir [2]. Türkiye ortalamasına göre bir kişi yılda 3.709 kW/h elektrik tüketir [3]. Rakamlar arası uçurumdan anlaşılacağı üzere satın alacağınız madencilik donanımınızla evinizden bir Bitcoin çıkarmak isteyeceğinizi pek düşünmüyorum. Artık büyük madencilik tarlaları kurulmakta. Bu tarlalar genellikle elektriğin daha ucuz olduğu ülkelere konumlanmaktadır. Bu büyük madencilerle artık evinizden rekabet edemezsiniz ama madencilik havuzlarına kendi işlem gücünüzü paylaşabilirsiniz [4]. Diğer bir yöntem ise bulut madenciliktir. Bu yöntemde bir şirket sizin için madencilik cihazlarını kendi bünyesinde çalıştırır, siz ise elektrik masrafını satın alırsınız. Belli bir zaman sonunda satın aldığınız enerji gücü oranında firma size anlaşmanız hangi kripto birimi üzerindense ona göre ödeme yapar.

GPU Madenciligi

MADENCİLİĞİN ÖDÜLÜ

Yukarıda bahsettiğim gibi madencilik oldukça masraflı bir iştir. Sistemin doğası gereği Bitcoin’in arzı 21 milyon adet ile sınırlıdır ve madencilerin masraflarının karşılanması için zincirde her bir blok tamamlandığında bu bloğu ilk tamamlayan yani bulmacayı ilk çözen madenciye Bitcoin hediye edilir. Madencilik hedefi her 10 dakikada bir blok oluşturulmasıdır ve oluşturulan her 210 bin blokta yarılanma gerçekleşir. Bitcoin ilk başladığı yıllarda madenciler her blok oluştuğunda 50 Bitcoin ile ödüllendirilirlerdi. 2020 yılında üçüncü yarılanma gerçekleşti ve bu ödül artık 6,25 Bitcoin’e düştü. Yarılanma hadisesinin yaklaşık 2140 yılında biteceği düşünülmektedir [5]. Fark ettiyseniz Bitcoin günümüzde yaygınlaştıkça dört yılda bir gerçekleşen yarılanma hadisesinden ötürü madenci ödülleri düşmektedir. Daha çok bilgisayar gücü gerektikçe ki bu da daha fazla donanımsal yatırım ve elektrik masrafı demektir; madenci ödülleri düşüyor. Bu ekosistem sağlıklı mıdır, diye sorabilirsiniz; öyleyse ben de size aşağıdaki grafiğe bakmanızı tavsiye ederim.

Şekil 1. BTC/Dolar ve yarılanma grafiği [6]

Grafikte görüldüğü üzere her yarılanmadan bir müddet sonra Bitcoin dolar bazında değer kazanmış. Fiyatı yapan tek etmen yarılanma olmasa da piyasa yarılanmayı fiyatlıyor diyebiliriz.

Bu bölümü toparlamak gerekirse küçük yatırımcının Bitcoin madenciliğinde işi oldukça zor. Bitcoin ile ödüllendirilmek adına binlerce liralık donanım ve elektrik faturaları ödemek durumundasınız. O halde madenciliğe yatırım yapmak yerine doğrudan Bitcoin satın almak bana daha mantıklı gelmekte. Ya da Proof of Work sistemi ile çalışan ve ileride ümit vaat ettiğini düşündüğünüz Bitcoin’in alternatifi bir kripto para var ise bunun madenciliğini yapabilirsiniz. Ama önceden uyarayım madencilik oldukça sabır, dikkat ve de teknik bilgi istemektedir. Halen daha ya bu işe çok mu geç kaldık başka yolu yok mudur, diye soruyorsanız ben size stakingin ne olduğunu anlatayım.

STAKİNG NEDİR?

Stakingin ana mantığı POW’da olduğu gibi onaylama işlemine aktif olarak katılmaktır. Proof of Stake mekanizmasına dahil olmak oldukça kolaydır. Sahip olduğunuz kripto para miktarını işlem yaptığınız borsada stake etme amaçlı olarak birkaç klik aracılığı ile kilitliyorsunuz. Daha sonra tamamıyla şans eseri olarak ağ üzerinde bir düğüm (ing. node) onaylayıcı olarak seçilir. Bu arada ne kadar çok kripto stake ettiysen onaylayıcı düğüm olma şansınız o kadar yükselir [7]. Bazı projeler ise şans prensibi ile çalışmaz; alacağınız ödül önceden bellidir.

STAKE ÖDÜLLERİ NASIL HESAPLANIR?

İlk olarak yatırım yapacağınız projeye karar vermeniz gerekmektedir. Her projenin protokolü farklı olduğundan ödüllendirme sistemi de çeşitlilik gösterir. Burada anahtar; daha güvenilir, gelecek için umut vaat eden, aynı zamanda da getirisi daha yüksek olan projeyi bulmaktır. Aslında bu da başlı başına saatlerce süren bir araştırma demek. Yine de ödül hesaplaması genel olarak aşağıdaki faktörlere bağlıdır [7]:

• Onaylayıcının ne kadar kripto parası sisteme bağlı
• Ne kadar süre aktif bir şekilde staking faaliyetine katıldı
• Ne kadar kripto ağ içinde stake edildi
• Enflasyon oranı

Her yatırım aracında olduğu gibi stakingin de riski vardır. Yatırım yaptığınız kriptonun bir program açığı varsa veya kötü niyetli bilgisayar korsanları sisteme saldırırlarsa yatırımınızı kaybedebilirsiniz. Bu yüzden soğuk staking (ing. cold staking) yapmanız daha mantıklı gibi gözüküyor. Soğuk staking direkt internete bağlı olmayan kripto cüzdanı aracılığı ile yapılır.

SONUÇ

POW madenciliği gerek enerji bakımından gerekse donanımsal açıdan oldukça maliyetlidir. Birey olarak büyük madencilerle kapışmak günümüzde mantıksız olsa da maliyetleri göze alıyorsanız havuzlara katılabilirsiniz. Öte yandan bilgisayar teknolojilerinden ve donanımlardan yeterli seviyede bilgi sahibi olmanızı tavsiye ederim. POS madenciliği yani staking için yüksek bilgisayar bilgisine, pahalı donanımlara ve yüksek enerjiye ihtiyaç yoktur. Yatırdığınız para oranında zamanla para kazanma amaçlanır. Stakingte riski minimuma indirmek için soğuk staking yöntemi tercih edilebilir. Son olarak, hangi yöntemi seçerseniz seçin ya da sadece kripto para mı alacaksınız hay hay ama şu üç kuralı her zaman göz önünde bulundurun:

• Kendinizi tanıyın. Risk eşiğinizin farkında olun
• Kendi araştırmanızı kendiniz yapın
• Güvenli cüzdanlar aracılığı ile kriptolarınızı çevrim dışı saklayın

Unutmayın ki kararlarınızdan her zaman siz sorumlusunuzdur. Bu yazı kesinlikle bir yatırım tavsiyesi değil, sadece bilgilendirme amaçlıdır.

BİTCOİN DOĞA DÜŞMANI MI?

Özellikle batı dünyasında çevrecilik revaçta. Fiyat manipülasyonu yapmak isteyen sivri zekalar Bitcoin’in doğa dostu olmadığı argümanını öne sürmektedirler. Bitcoin’in çok fazla enerji harcadığı gizli bir bilgi değildi, hep biliniyordu. Bitcoin madencilerinin elektrik ihtiyaçlarını yenilenebilir enerjiden sağlamadıkları da bir gerçek. Lakin şöyle düşünmek lazım. Para basmak için darphaneler kullanılıyor, elektrik ve hammadde harcıyorlar. Bankalar bünyelerinde birçok şube bulunduruyor ve devamlı olarak elektrik harcıyorlar. Hele ki kâğıt israfları yok mu ki…Bankamatikler ise 7/24 elektrik harcamakta. Bugün dijital bankacılık bilgisayar gücüne dayanmadan duman ile yapılıyor da bizim mi haberimiz olmadı? Bitcoin tabi ki de şu hali ile çevre dostu değil ve eski bir teknoloji. Fayda maliyet hesabı yaptıktan sonra yenilenebilir elektrik kaynakları kullanarak madencilik yapılabilir ya da yüksek işlem gücü duyulmayan Proof of Stake konseptini kullanan projeler ana akım haline gelebilir.

KAYNAKÇA:

– [1] E. B. ÖN, “Tuna Dergi,” 15 Ocak 2019. [Çevrim içi]. Ulaşılabilir: https://tunadergi.com/blok-zinciri-blockchain-nedir/. [Ulaşıldığı tarih: 10 Haziran 2021].

– [2] D. BRADBURY, “the balance,” 08 Mayıs 2021. [Çevrim içi]. Ulaşılabilir: https://www.thebalance.com/how-much-power-does-the-bitcoin-network-use-391280. [Ulaşıldığı tarih: 07 Haziran 2021].

– [3] “Çevresel Göstergeler,” T.C Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, [Çevrim içi]. Ulaşılabilir: https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/kisi-basina-enerji-tuketimi-i-85805. [Ulaşıldığı tarih: 06 Haziran 2021].

– [4] C. R. Service, “Bitcoin, Blockchain, and the Energy Sector,1 [Çevrim içi]. Ulaşılabilir: https://crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R45863. [Ulaşıldığı tarih: 07 Haziran 2021].

– [5] “Bitcoin Block Reward Halving Countdown,” [Çevrim içi]. Ulaşılabilir: https://www.bitcoinblockhalf.com/. [Ulaşıldığı tarih: 07 Haziran 2021].

– [6] “Tradingview,” Tradingview, [Çevrim içi]. Ulaşılabilir: https://de.tradingview.com/chart/?symbol=BITSTAMP%3ABTCUSD. [Ulaşıldığı tarih: 08 Haziran 2021].

– [7] “Binance Academy,” Binance, [Çevrim içi]. Ulaşılabilir: https://academy.binance.com/de/articles/what-is-staking. [Ulaşıldığı tarih: 09 Haziran 2021].