DAO NEDİR?

EMRE BARLAS ÖN, MSC
barlas.oen@gmail.com

Konuya ilk olarak kelimenin açılımıyla başlayalım. DAO, merkeziyetsiz otonom organizasyon demektir. Daha iyi anlaşılması için bir örnek verelim. Günümüzde geleneksel firmalarda hiyerarşik bir karar verme sistemi vardır. Kararlar çoğu zaman müdürler tarafından alınır ve en tepedeki yöneticiye iletilir. O yönetici de firması ya da kendisi için en doğru kararı vermeye çalışır. DAO’lar ise blok zinciri teknolojisini kullanarak merkeziyetsiz bir şekilde karar verme mekanizmalarıdır.

DAO NASIL ÇALIŞIR?

İlk olarak kurallar ve denetim mekanizması, DAO’nun kurucu takımı tarafından akıllı kontratların içine kodlanır. Akıllı sözleşmeler, belirli koşullar yerine getirildiğinde yürütülmek üzere programlanmış anlaşmalardır [1]. Bir DAO’nun merkeziyetsizleşmesi ve otonom bir organizasyon hâline gelebilmesi için tabana yayılması gerekmektedir. Bu yüzden DAO’lar halka arz edildikten sonra, o DAO’nun tokenine ya da geleneksel tabirle hissesine sahip olan dağıtık ağ üzerindeki paydaşlar DAO’nun bundan sonraki gidişatına ya da kurallarına karar verirler [2]. DAO’lar, tokenler aracılığıyla tabana yayıldıktan sonra tek bir otorite kalmadığı için üzerinde anlaşılmış akıllı kontratlar keyfî bir şekilde değiştirilemezler. Eğer akıllı kontratın değiştirilmesi düşünülürse, kullanıcılar (token sahipleri) bir araya gelir ve oylama yaparlar.

DAO başarılı bir şekilde yönetilir ve kâr getirirse, bu kâr topluluk içerisinde dağıtılır. Yani DAO tokeninin değeri eşittir getirdiği kâr ve oylama hakkıdır.

DAO’NUN AVANTAJLARI

DAO’lar otonomdur; lider, yönetici ya da CEO gibi bir otoriteye ihtiyaç duymazlar. Organizasyonun geleceği bir kişinin dudaklarının arasında değildir. DAO’larda güven mekanizmasına ya da duygusuna ihtiyaç yoktur çünkü kod kanundur. Akıllı kontratlar şeffaf bir şekilde blok zincirleri üzerinde işlem görürler. Program bir kere çalışmaya başladığında, kesintisiz olarak devam eder. Durup dururken isteğe bağlı biçimde kapatılamazlar. DAO’lar açık kaynaklı kodlu yazılımlardır. Herhangi bir kişi programın kodlarını dilediğince inceleyebilir.

DAO’NUN DEZAVANTAJLARI

Az evvel herkesin kodlara bakabileceğinden söz etmiştim. Bu durum aslında şeffaflığı artırdığı gibi başka geliştiricilerin kodlarda açık bulmalarına da neden olur. Açık bulan geliştiriciler, bu durumu organizasyona raporlarlar. Ama bu dünyayı sadece güzel insanlarla paylaşmıyoruz. Kötü niyetli yazılımcılar bu durumu lehlerine çevirip sistemi ve yatırımcıları zarara uğratabilirler. DAO’ların yasal düzlemde regülasyonu henüz belirsizdir. Bazı DAO’ların gerçekten merkeziyetsiz olup olmadığı tartışma konusudur. O yüzden protokolde yazan kurallara çok dikkat etmek gerekir.

BITCOIN İLK DAO MUDUR?

Bu soruya primitif olarak “Evet.” diyebiliriz. Bitcoin, merkezi olmayan bir modda çalışır ve katılımcılar arasında hiyerarşi olmadan uzlaşmacı bir protokolle koordine edilir. Bitcoin genel olarak değer saklama ve değeri transfer etmede kullanır [3]. DAO ise daha komplike alanlarda değerlendirilir.

DAO’NUN KULLANIM ALANLARI NELERDİR?

Şu an için merkeziyetsiz kripto para borsaları, merkezî olmayan girişim fonları veya sosyal medya platformları başlıca kullanım alanlarıdır. DAO’lar nesnelerin internetine (Internet of Things-IoT) bağlı cihazların çalışmasını da koordine edebilir [3]. Ayrıca DAPP’ler yani aracıya ihtiyaç duymadan çalışan merkeziyetsiz uygulamalar, bir başka kullanım alanıdır. Bu noktada bir diğer soru, hiyerarşik yapılara sahip firmalar DAO’nun yönetim biçimini benimsemeye başlayacak mı? Şu an için pek mümkün gözükmese de Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Wyoming eyaleti, DAO’ları tanıdığını ve hukuksal alanda limitet şirketlerle aynı haklara sahip olduğunu duyurdu.

Blok zinciri teknolojisi geliştikçe, kullanımı tabana yayıldıkça ve özellikle devletler tarafından benimsenip yasal zemine oturdukça, DAO’ların daha farklı kullanım alanları ortaya çıkacaktır.

KAYNAKÇA:

[1] CoinMarketCap, “Youtube,” 18 Mart 2022. [Online]. Erişilebilir: https://www.youtube.com/watch?v=zzE3fpOqJbc&t=256s.

[2] Kraken.com, “Payward, Inc.,” 18 Mart 2022. [Online]. Erişilebilir: https://www.kraken.com/learn/what-is-decentralized-autonomous-organization-dao.

[3] Binance Academy, “Binance Academy,” 03 Mart 2022. [Online]. Erişilebilir: https://academy.binance.com/en/articles/decentralized-autonomous-organizations-daos-explained.