MERKEZİYETSİZ FİNANS

UMUTCAN KARAKAŞ
umutcankarakas@gmail.com

Merkeziyetsiz Finans (Decentralized Finance, DeFi), hiçbir merkezî ünite olmadan blok zinciri üzerinde inşa edilmiş finansal uygulamalar topluluğuna denir. Yasal sınırların ve herhangi bir aracı kurumun bulunmadığı bu sistemin sağladığı birçok hizmet vardır. Bu hizmetler neye yarar, DeFi’ın avantajları ve dezavantajları nelerdir? Hadi, gelin birlikte inceleyelim.

DEFI NE ZAMAN VE NEDEN ORTAYA ÇIKTI?

DeFi teriminin, ilk Genesis Bloku’nun oluşturulmasıyla beraber doğduğu kabul edilir. 2009 senesinde Bitcoin’in Genesis Blok’u yani ilk bloku Satoshi Nakatomo tarafından blok zincirine kaydedilmiştir, sonrasında da bu bloka eklenen yeni bloklarla blok zinciri oluşturulmuştur.

Blok zincirinin doğası gereği, finans işlemlerinin bir merkezî sistem olmaksızın yapılabilmesi gerekiyordu. Dolayısıyla DeFi; devlet, şirket, birey veya herhangi bir organizasyona bağlı olmaksızın, herhangi bir izne dayalı olmayan, şeffaf bir finansal hizmet ekosistemi oluşturma gayesiyle gündeme gelmiş; kripto paraların da popülerlik kazanmasıyla hayat bulmuştur.

DeFi, blok zinciri ve Bitcoin arasındaki bağlantıyı kısaca özetlemek gerekirse; Bitcoin, kendi blok zincirinde çalışan ve bir “değer deposu” olarak kullanılan, merkezî olmayan bir dijital para birimidir. DeFi ise bu tarz blok zincirleri üzerine kurulmuş finansal hizmetlerin bütününü tanımlar.

BAZI POPÜLER DEFI UYGULAMALARI

• Merkezi olmayan borsalar (DEX): Kullanıcıların herhangi bir aracı olmaksızın birbirleriyle kripto para ticareti yapabilmelerini sağlayan eşler arası bir borsa türüdür.
• Stablecoin: Fiyat dengesini sağlamak için kripto para biriminin dışındaki bir varlığa bağlı bir kripto para birimidir.
• Akıllı kontrat: Blok zincirinde tutulan ve ancak şartları sağlandığında kapatılan bir sözleşme türüdür. Herhangi bir risk olmaksızın borç alma ve verme işlemlerinin yapılmasını sağlar. Örneğin, borcu alan taraf şartları yerine getirmezse borç veren taraf rahatça fonlarını geri alabilir. Dolayısıyla teminat ihtiyacı da ortadan kalkmış olur.
• Borç verme platformları: Bu platformlar akıllı sözleşmeleri kullanarak bankalar gibi aracıların yerine geçmeyi hedefler.
• Sarılı Bitcoin’ler: Bitcoin’lerin doğrudan Ethereum DeFi’ı içerisinde kullanılabilmesi için kullanılan bir yöntemdir.
• Tahmin piyasaları: Seçimler gibi gelecekteki olayların sonucuna ilişkin bahis piyasalarına tahmin piyasaları denir.

DEFI’IN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR NELERDİR?

DeFi ile sağlanan avantajlardan bahsederken, genelde geleneksel finans sistemi üzerinde nasıl bir üstünlüğü olduğunu kastederiz. DeFi ile geleneksel finanstaki kusurların, eksikliklerin giderilmesi amaçlanır. İşte DeFi’ın sunduğu avantajlar:

• Kullanıcıların anonimliği sağlanır.
• Tüm kayıtlar blok zinciri üzerinde tutulur. Böylece blok zincirinin sağladığı avantajlardan faydalanılır.
• Uluslararası para transferinin çok daha hızlı ve düşük maliyetli yapılmasına olanak sağlanır.
• Tek hata noktaları söz konusu olmaz, dolayısıyla servislerin sürekliliği sağlanmış olur.
• Parayı tutan bir firma değil, kullanıcının kendisidir.
• Kullanıcı parası üzerinde tam kontrol sahibidir, nereye nasıl harcanacağına kendisi karar verir.
• Herkese açıktır, herkes kullanabilir.
• Piyasalar her zaman açıktır.

PEKİ, DEZAVANTAJLAR?

• Kullanıcı tarafından yapılan hatalar geri alınamaz, herhangi bir kayıp telafi edilemez.
• Altyapının yetersiz olduğu noktalarda, DeFi sistemlerine erişimde sıkıntılar yaşanabilir.
• Sahtekârlık amacı taşıyan DeFi projeleri olabilir, dolayısıyla güvenilir sistemlerde işlem yapmak önemlidir.
• Kullanıcılar varlıklarını miras bırakmada, yasal haklarını kullanmada sorun yaşayabilirler.

KAYNAKÇA:

• https://www.coindesk.com/learn/what-is-defi/
• https://ethereum.org/en/defi/
• https://academy.binance.com/tr/articles/the-complete-beginners-guide-to-decentralized-finance-defi#what-is-decentralized-finance-defi
• https://www.btcturk.com/bilgi-platformu/defi-nedir/
• https://www.investopedia.com/terms/g/genesis-block.asp#:~:text=The%20Genesis%20Block%2C%20also%20known,references%20the%20one%20preceding%20it.
• https://www.bitlo.com/rehber/defi-nedir
• https://www.zdnet.com/finance/blockchain/what-is-defi-everything-you-need-to-know-about-the-future-of-decentralised-finance/

Kaynak: https://pluang.com/id/blog/resource/cara-menjadi-kaya-dengan-defi

Kaynak: https://www.legalexaminer.com/technology/crypto/guide-to-decentralized-finance-defi/

Kaynak: https://crypto-turkey.com/one-cikan-piyasa-verileri-merkeziyetsiz-finans-defi-ekosistemi-adina-ne-ifade-ediyor/