METAVERSE

E. BARLAS ÖN
barlas.oen@gmail.com

Son 10 yıldır bilişim sistemlerinde bir dizi gelişmeler yaşamaktayız. In-Memory veri tabanlarının kullanılmaya başlanması, bulut bilişim, sunucu tabanlı ağlar, eşten eşe ağa sistemine geçiş, yapay zekâ, kriptografi gibi gelişmelere paralel olarak 2009 yılında eşten eşe nakit sistemi olan Bitcoin ortaya çıktı ve blok zinciri teknolojisinde bir dizi gelişmelere vesile oldu. Bilişim sektörü, dijital dünyanın inşasına başlamıştı bir kere. Dünya halkı ise çok çabuk ayak uydurmaktaydı. “Bu kadar farklı koldan gelen bilişim devrimi bir yere bağlanacak mı” ya da “NFT, akıllı kontratlar, kripto paralar, merkeziyetsiz finans ürünleri gibi blok zinciri uygulamaları artık güncel hayata tam olarak uyarlanabilecek mi” derken iki teknoloji devi firmanın CEO’ları geçtiğimiz ayda çok önem verdikleri bir ürünün lansmanını yaptılar. Facebook’un (firmanın yeni ismi artık Meta) kurucu CEO’su Mark Zuckerberg bu ürüne Metaverse derken; Nvidia başka bir isim vermişti, Omniverse. Şu an için ilk Metaverse ismi ortaya atıldığından ve medyada daha çok kabul gördüğünden ötürü, bu yazıda Metaverse demeyi tercih ediyoruz.

GERÇEKLİĞİ ARTIRILMIŞ SANAL DÜNYALAR

Meta ve kâinat (ing. universe) kelimelerinden türetilen Metaverse hayatımıza çok hızlı bir giriş yaptı. Bu konsept geleneksel iki boyutlu internet deneyimini artırılmış gerçeklik aracılığıyla bire bir üç boyutlu sanal ortama taşıma iddiasında [1]. Sanal ortam biraz iddiasız kaldı. Daha çok sanal dünya ve dünyalar diyebiliriz. Meta, Metaverse’yi sosyal medyanın bir sonraki evrimi olarak görmekte [2]. Yani Facebook’un ötesinde herkesin birbirleriyle olduğu ve kendi yaşam ortamını yarattığı sanal üç boyutlu sosyal bir dünya. Zuckerberg’in sunumunda gördüğümüz kadarıyla kullanıcılar bu ortamda avatarlarıyla temsil edilecekler. Metaverse dünyası insanlar arasındaki mesafe ve zaman kavramlarını ortadan kaldıracağı gibi insanlar arasında her daim sosyalleşme ya da iş yapabilme imkânı sunacak, gerçek hayatta yapamayacağımız şeyleri deneyimleme imkânı sağlayacak. Evden çalışanlar artık tek başlarına bir odanın içerisinde değil de diğer çalışma arkadaşlarıyla beraber olabileceği ortamlarda çalışabilecekler. Zoom’da bir toplantıya mı katılmanız lazım ya da trendeyken acil bir görüşme teklifi mi geldi? Hiç sorun değil, avatarınız sizin için katılacaktır. Arka planda çocuk ağlama sesi ya da demiryolundan gelen sesler olsa bile avatarınız bu sesleri eleyip sizin için sunumu yapacaktır. Sizin sadece konuşmanız yeterli. Avatarınız sizin jest ve mimiklerinizi taklit edecek ve göz temasını diğer katılımcılarla kurmaya devam edecektir.

Meta’nın tasarladığı çalışma odaları

Eminim şu an daha çok görme ve işitme duyularına hitap etse de bu yeni sanal dünyanın tüm duyularımıza hitap edemeyeceğini düşünüyorsanız yanılıyor olabilirsiniz çünkü Meta firması bu görsel ortama dokunma hissini getirecek olan eldivenler üzerinde çalışmakta.

Resimde gördüğünüz üzere kullanıcılar VR gözlükler ve ellerinde Meta firmasının üzerinde çalıştığı eldivenleri kullanmakta. Bu giyilecek şeyler gözünüze biraz fazla gelmiş olabilir. Ancak unutmamak gereken bir şey var o da bunlar daha bu firmanın ilk prototipleri. Belki de ileride Elon Musk’ın girişimi olan Neuralink’in geliştirdiği çipleri kullanmamız yetecektir.

Meta’nın tasarladığı giyilebilir teknolojiler

Şimdi de Nvidia’nın bizlere hazırladığı kullanım alanlarına bakalım. Geçtiğimiz ay yapılan sunumda Nvidia, Meta’nın aksine firmaların gerçek sorunları çözmekte, onların verimliliğini arttırmayı hedeflemekte. Firmanın CEO’su Jensen Huang; Ericsson, BMW, Siemens ve Lockheed Martin gibi firmaların çoktan dijital ikizler yaratmak için platformlarını kullanmaya başladıklarını açıkladı. Dijital ikiz, gerçeğinin dijital kopyası demek. Görsel fabrikalar ve robotlar gerçek replikalarının dijital ikizleri oluşturularak kurulmakta. Bu sayede firmalar robotik fabrikalarını test edebilirken, 5G ağlarının verimliliğini simüle edebilmekte. Huang’a göre her operasyon simüle edilebileceğinden her bir iş akışı optimize edilebilir ve milyarlarca dolar israfın önüne geçilebilir [3] [4]. Nvidia geliştiricilere, tasarımcılara ya da sadece ilgisi olan insanlara kendi uygulamalarını ya da simülasyon ortamlarını kurmaları için ürünlerinin beta versiyonunu indirme imkânı tanıyor.

Nvidia’nin Siemens ile beraber inşa ettiği dijital ikiz

OYUNLAR DÖNÜŞÜME GİDEN İLK ADIM

Bir kısmımız Metaverse’ye çoktan giriş yaptı. Kimler mi? Roblox ve Minecraft gibi oyunları oynayan genç arkadaşlarımız. Onlar Metaverse’yi deneyimlemeye başladılar bile. Bu tarz oyunlarda kullanıcılar kendi yaşam alanlarını yaratmakta, kendi oyunlarını yaratıp diğer oyuncularla oynamakta. Öyle ki, oyun üzerinde tanışan oyuncular avatarları ile birbirlerine ev ziyaretine gidip doğum günü organizasyonları gerçekleştirmekte. Roblox’un en beğendiğim özelliği ise yaratıcılıkta sınır tanımaması. Kendi programlama dili olan Lua’yı kullanarak birçok geliştirmeyi kendileri yapabilmekte. Fortnite adlı oyunda ise oyuncular oyun içerisinde karakterleriyle katıldıkları çevrimiçi bir konser deneyimlediler. Konsere yaklaşık 11 milyon kullanıcı katıldı. Yakında bu oyunlara kullanıcıların NFT’lerini sergileme eklentisi gelirse hiç şaşırmam. Bu arada nedir bu NFT diyorsanız Umutcan Karakaş’ın yazısı için bir sonraki yazıyı mutlaka okumanızı öneririz.

Marshmello’nun Fortnite konserinden bir görüntü.

GÜVENLİK

Hatırlayacağınız üzere Facebook firmasının sicili güvenlik vakaları ile oldukça kabarık. Firma daha önce kullanıcılarından habersiz onların bilgilerini üçüncü kişilere satmıştı. 2016’da Cambridge Analytica skandalı patlak vermiş ve firmanın Amerikan seçimlerine dolaylı olarak etki ettiği tartışılmıştı. Sırf verilerimiz değil, Facebook gibi diğer sosyal medya platformları üzerinde yıllarıdır dezenformasyonlar yayılmakta, çocuklar çok rahat bir şekilde uygunsuz içeriklere ulaşabilmekte ve art niyetli kişilerle etkileşime girebilmekte. Sosyal medya platformlarında art niyetli kişiler henüz çocukları sadece görsel ve işitsel yolla rahatsız edebilse de eldiven gibi giyilebilir teknolojiler aracılığı ile dijital-fiziksel temasta bulunabilecekler. Kim bilir teknolojinin ilerlemesiyle fiziksel acı bile hissedebilir olacaklar. Geçmişinde kullanıcı verilerine bu kadar saygı duymayan ve platformunu art niyetli amaçla kullanılmasına imkân tanıyan bu firma Meta ismiyle Metaverse’yi sahiplenmeye çalışıyor. Bu oldukça dikkat edilmesi ve üzerinde durulması gereken bir durum.

Bu firmalar Metaverse’yi kamusal amaç için yaratmıyorlar. Kullanımı ücretsiz olması bu ürünün gerçekten bedava olduğu anlamına gelmez. Unutmayın sizin bu tarz platformlarda yaptığınız her işlem, bıraktığınız her dijital iz ve paylaştığınız bilgi bu firmalar tarafından değerlendirilip paraya dönüştürülüyor. O yüzden verileriniz değerli. Eğer şimdiden otoriteler harekete geçmez ve denetlemeye başlamazlarsa kripto para piyasasında yaşanan ya da Facebook’un sebep olduğu kanunsuz işler gibi olaylar kullanıcıların başına gelecektir. Metaverse’yi inşa ederken merkeziyetsiz olmasına özen göstermeli, felsefi ve etik yönünü de şimdiden masaya yatırmalıyız.

KAYNAKÇA: